Miejsce związków sportowych w porządku prawnym
Michał Sobala – ze sportem związany od najmłodszych lat. W dzieciństwie aktywny zawodnik uczniowskich klubów sportowych. W czasie studiów członek zarządu Koła Naukowego Prawa Sportowego Uniwersytetu Gdańskiego i organizator imprez oraz konferencji naukowych o tematyce prawno-sportowej. W latach 2016-2019 członek Pomorskiego Związku Piłki Nożnej oraz Komisji ds. Rozgrywek Pomorskiego ZPN, Organizator piłkarskich test meczów dla dzieci i młodzieży. Podczas turnieju UEFA U-17 w Polsce pełnił funkcję VIP Hospitality Officer. Aktualnie aktywnie działający menadżer piłkarski oraz prawnik w INI Music & Sport Agency. Pasjonat ekonomii i piłki nożnej oraz zarządzania w sporcie.
Jednym z podstawowych praw człowieka jest prawo do zrzeszania się, a co za tym idzie prawo do wykonywania wszelkiego rodzaju aktywności niezabronionej przepisami prawa w ramach takiego podmiotu. W Polsce wolność zrzeszania się wynika bezpośrednio z art. 12 oraz 58 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także kilku innych aktów prawa międzynarodowego. Art. 12 Konstytucji RP stanowi, że „Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.” W powyższym przepisie zostało wyrażone ogólne prawo do tworzenia grup społecznych o mniej lub bardziej sformalizowanej formie działania i strukturze. Sugeruje on, że społeczeństwo obywatelskie to nie tylko takie społeczeństwo które postępuje zgodnie z obowiązującymi normami prawnymi, ale także aktywnie działa na własną rzecz bez udziału oraz inicjatywy czy impulsu ze strony państwa.
Prawo do zrzeszania się zostało doprecyzowane w art. 58 Konstytucji RP, który brzmi „1. Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się., 2. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą. O odmowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd. 3. Ustawa określa rodzaje zrzeszeń podlegających sądowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.” W tym przepisie warto zauważyć dwie rzeczy. Po pierwsze nakłada on pewne ograniczenia na społeczeństwo zakazując tworzenia zrzeszeń niezgodnych z obowiązującym prawem. Po drugie poprzez wspomnienie o „odmowie rejestracji” wskazuje, że legalne zrzeszenia powinny być rejestrowane lub w inny sposób kontrolowane przez Państwo. Prawo do zrzeszania się wyrażone zostało także poprzez akty prawa międzynarodowego z których najważniejsze to Powszechna deklaracja praw człowieka lub Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych.
Związki sportowe
W Polsce w obecnym stanie prawnym możemy wyróżnić kilka rodzajów stowarzyszeń. W przypadku omawianego tematu będziemy mieli do czynienia z tak zwanymi stowarzyszeniami specjalnymi czyli takimi, w przypadku których zastosowanie znajdą przepisy ustawy Prawo o stowarzyszeniach z 1989 roku ale tylko w takim zakresie, w jakim nie regulują je odrębne akty prawne. Zrezygnowano z budowania definicji związku sportowego. W ramach obowiązujących przepisów znajdziemy tylko jeden, krótki zapis który mógłby być wstępem do próby definiowania związku sportowego. Brzmi on następująco: „w celu organizowania i prowadzenia współzawodnictwa w danym sporcie może być utworzony polski związek sportowy” co jednoznacznie wskazuje, na dużą swobodę w budowaniu definicji, działalności oraz aktywności związków sportowych.
Zaglądając do tekstu Ustawy o sporcie znajdziemy takie kompetencje związku sportowego jak: organizowanie i prowadzenie współzawodnictwa sportowego o tytuł mistrza Polski oraz o puchar Polski w danym sporcie, stanowienie i realizacja reguł i przepisów sportowych w danej dyscyplinie za którą związek jest odpowiedzialny oraz czuwanie nad reprezentacją narodową w danym sporcie, a także reprezentowanie kraju na arenie międzynarodowej. Warto zaznaczyć, że ma on wyłączne prawo do podejmowania powyższych działań. Jednym z najistotniejszych uprawnień związków sportowych jest prawo do utworzenia i organizowania ligi zawodowej. Co więcej, jeśli ponad połowa klubów sportowych biorących udział w rozgrywkach ligowych w najwyższej klasie rozgrywkowej działa w formie spółek akcyjnych, związek sportowy jest zobowiązany utworzyć ligę zawodową. W ustawie zawarto obowiązek, by wszystkie kluby biorące udział w rozgrywkach ligi zawodowej działały w formie spółek akcyjnych lub spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, natomiast ligą zawodową powinna zarządzać osoba prawna działająca w formie spółki kapitałowej. Jednocześnie warto zauważyć, że związek sportowy nie traci poprzez powyższą regulację decydującego wpływu na kształt ligi zawodowej, gdyż zgodnie z przepisami Ustawy o sporcie spółka zarządzająca ligą zawodowa podpisuje z właściwym związkiem sportowym umowę ustalającą obustronne zależności oraz wysokość udziału w przychodach związku zawodowego.
Interesująca sprawą jest fakt, że tylko spółki akcyjne lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością mogą współtworzyć ligę zawodową. Co za tym idzie – kluby sportowe prowadzone w formie stowarzyszenia nie mogą brać w niej udziału. Taki zapis może sprawiać wrażenie dość kontrowersyjnego, jednak nie można zapominać o tym, że na najwyższych szczeblach rozgrywek w wielu dyscyplinach sportowych pojawią się znaczne nakłady finansowe typowe dla sportu, ale także biznesu oraz mediów. Forma prowadzenia klubu sportowego w formie spółki akcyjnej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zapewnić ma więc najprawdopodobniej większą przejrzystość finansów z uwagi na obowiązek sprawozdawczy i bardziej sformalizowaną formę działania.
Związek sportowy działa w oparciu o statut, natomiast wszelkie decyzje podejmuje w formie uchwał walnego zgromadzenia członków bądź delegatów. Związek sportowy podlega także kontroli ze strony Państwa. Minister właściwy do spraw kultury fizycznej prowadzi wykaz polskich związków sportowych. Ten sam minister w formie decyzji administracyjnej wyraża zgodę lub odmowę na utworzenie związku sportowego. Z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego związek sportowych uzyskuję osobowość prawną. Od tego momentu może we własnym imieniu dokonywać czynności prawnych oraz być podmiotem praw i obowiązków. Związek sportowy zobowiązany jest także do należenia do odpowiedniej federacji na szczeblu międzynarodowym.
Warto zauważyć, że związek sportowy oraz zakres jego działalności odpowiada definicji przedsiębiorcy. W wyroku z 14 lutego 2007 r., Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał, że „Polski Związek Piłki Nożnej (a co za tym idzie także wszelkie inne związki sportowe) prowadzi w sposób zorganizowany i ciągły zarobkową działalność usługową, polegającą na sprzedaży oraz obrocie prawami do transmisji meczów piłkarskich.” Wskazano także, że związki sportowe, z uwagi na doniosłość niektórych dyscyplin sportowych oraz ich istotną funkcję dla społeczeństwa, stanowią podmioty wykonujące zadania publiczne, a więc znajdą do nich zastosowanie przepisy O dostępie do informacji publicznej.
Podsumowanie
Regulacja oraz pozycja związków sportowych zmieniała się wielokrotnie w polskim prawie na przestrzeni ostatnich lat. W mojej ocenie obecny zakres kompetencji oraz zadania związków sportowych odpowiadają aktualnym potrzebom społeczeństwa oraz zapewniają kompleksową opiekę nad daną dyscypliną sportową. Ustawodawca wskazując otwarty katalog zadań związków sportowych jednocześnie zadbał o najistotniejsze gałęzie rozwoju danej dyscypliny sportowej jak i nie ograniczył działań związku sportowego pozostawiając mu w tym zakresie swobodę. W dzisiejszym, bardzo dynamicznie rozwijającym i zmieniającym się świecie możemy spodziewać się powstawania coraz to nowszych dyscyplin sportowych. Otwarte podejście do kwestii zrzeszania się pasjonatów tych dyscyplin z pewnością ułatwi im rywalizacje i umożliwi rozwój zarówno sportowy jak i medialno-biznesowy.