Niemieckie przedsiębiorstwa piłkarskie wobec społecznej odpowiedzialności biznesu
Artur Grabowski – doktor nauk ekonomicznych, politolog, Pracownik naukowo-dydaktyczny w Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach. Autor 55 artykułów naukowych i dwóch monografii: „Przedsiębiorstwa sportowe w gospodarce rynkowej na przykładzie FC Bayern Monachium SA” i „Ekonomia sportu. Zagadnienia metodologiczne i wybrane doświadczenia”.
Więcej o Autorze: www.arturgrabowski.wixsite.com/ekonomiasportu
Kluby piłkarskie w Niemczech (w 2020 roku było ich 24 481 i miały 7,169 mln członków, w tym 822 tys. kobiet i 305 tys. dziewcząt) utrzymują relacje z otoczeniem a ich oddziaływanie społeczno-ekonomiczne wpływa na szeroką grupę interesariuszy. W efekcie postępującej profesjonalizacji, komercjalizacji i globalizacji sportu następowały zmiany w strukturach organizacyjnych podmiotów (przedsiębiorstw) piłkarskich i strategii, w której znajdowały się odniesienia do CSR. W niniejszym artykule przedstawione są główne działania na rzecz CSR podejmowane przez niemieckie kluby piłkarskie i Fundację Bundesligi.
2. Fundacja Bundesligi – działalność prospołeczna
W 2009 roku powstała Fundacja Bundesligi (obecnie funkcjonująca pod nazwą DFL Foundation). Wizja fundacji brzmiała: wykorzystać siłę oddziaływania sportu (piłki nożnej) dla kreowania pożytku społecznego i solidarności. Fundacja skupiła się na czterech obszarach działalności: dzieciach, osobach z niepełnosprawnością, integracji społecznej oraz udzielaniu wsparcia sportowcom. Główne inicjatywy podjęte przez fundację dotyczyły m.in.: udzielenia wsparcia młodym ludziom pochodzenia imigranckiego w integracji z rodzimym społeczeństwem, pomoc w nauce języka niemieckiego, doradztwo personalne i zawodowe dla młodzieży ze środowisk imigranckich.
Od początku istnienia fundacja zaangażowała się w ogólnokrajowy projekt „Stadion miejscem nauki” („Lernort Stadion”). W jego wdrażanie zaangażowanych jest kilka podmiotów piłkarskich. Zajęcia z młodzieżą odbywają się regularnie w pomieszczeniach seminaryjnych zlokalizowanych w 23 ośrodkach na stadionach lub w przestrzeni należącej do klubów (rozmieszczenie obiektów: Berlin, Bielefeld, Bochum, Brema, Brunszwik, Dortmund, Drezno, Frankfurt nad Menem, Gelsenkirchen, Hamburg, Kolonia, Leverkusen, Mönchengladbach, Monachium, Norymberga, Rostock, Stuttgart, Wolfsburg). Głównymi tematami warsztatów były: antymobbing, doradztwo zawodowe, integracja społeczna, dialog interkulturalny, nierówności społeczne, odwaga cywilna, praca zespołowa, prawicowy ekstremizm, rozwój osobowy, zapobieganie przemocy, zdrowy tryb życia. Projekt jest wspierany finansowo przez Fundację Roberta Boscha (każdy ośrodek otrzymuje roczne 50 tysięcy euro), a merytorycznie przez Centrum Badań Politologicznych z Monachium. W latach 2009-2020 w projekcie wzięło udział już ponad 70 tys. osób.
3.Wybrane działania niemieckich podmiotów piłkarskich w ramach CSR
Pierwszym klubem sportowym (piłkarskim), który przedstawił do publicznej wiadomości kodeks CSR był VfL Bochum. Klub z Zagłębia Ruhry posiada ponad 170-letnią tradycję. We wstępie kodeksu wskazano na etos klubu, którego fundamentem jest zakorzenienie w regionie i wspólnota. To właśnie publiczność na meczach, członkowie i pracownicy klubu, zawodnicy oraz partnerzy (biznesowi) są fanami. Klub z Bochum sformułował następujący katalog wartości: 1) przyznajemy się do naszej regionalnej tożsamości i tradycji, 2) jesteśmy profesjonalni, 3) jesteśmy blisko, 4) jesteśmy niezłomni, 5) jesteśmy porywający, 6) przyznajemy się do naszej odpowiedzialności społecznej. Dążenie do społecznej odpowiedzialności było zakorzenione w wartościach związanych ze sportem – tolerancją, fair play, solidarnością i równością.
Odpowiedzialność społeczna ma charakter wielowymiarowy, czego dowodem są inicjatywy podejmowane przez poszczególne kluby piłkarskie. Działalność VfL Wolfsburg skupiona jest na realizacji projektu „Ruszamy wspólnie” („Gemeinsam bewegen”) oraz czterech tematach wiodących: edukacja, inkluzja społeczna, zdrowie i ochrona środowiska.
Większość klubów piłkarskich w obu profesjonalnych ligach niemieckich jest właścicielem stadionów. Korzystanie z tych obiektów daje możliwości realizacji projektów dotyczących ochrony środowiska naturalnego. Od 1995 roku SC Freiburg posiada zamontowane na dachu stadionu kolektory słoneczne, co pozwala nie tylko na wytworzenie energii (275 tysięcy kWh rocznie), ale również na redukcję emisji CO2. W efekcie na stadionie wykorzystuje się tylko „zieloną” energię.
W kilku klubach 1. Bundesligi bilet na mecz uprawnia do darmowego przejazdu na stadion i z powrotem środkami komunikacji miejskiej (autobusy, metro, pociągi, tramwaje). Kolejną możliwość stworzono w Bremie, gdzie można skorzystać z transportu wodnego. Do dyspozycji jest 5 statków mogących zabrać łącznie 4 000 pasażerów, którzy z centrum Bremy dopłyną do przystani położonej blisko stadionu tamtejszego klubu. W sumie 378 tysięcy osób w trakcie sezonu 2015/2016 skorzystało z transportu publicznego, wybierając się na mecz. Każdego roku z budżetu spółki Werder Brema przeznacza się 600 tys. EUR na działania w ramach CSR, wśród których znajduje się m.in. projekt 100% Werder–Partner, polegający na dokształcaniu młodzieży we współpracy ze szkołami w obszarach pedagogiki, sportu i zdrowego odżywiania.
W sezonie 2015/2016 profesjonalne piłkarstwo w Niemczech (łącznie 36 podmiotów) oraz Fundacja Bundesligi i 10 fundacji założonych przez piłkarzy przekazały na cele społeczne 28,1 mln EUR (w tym: kluby 1. Bundesligi 16,53 mln EUR, kluby 2. Bundesligi 4,73 mln EUR, Fundacja Bundesligi 3,56 mln EUR, fundacje piłkarzy 3,31 mln EUR). Bezpośrednio wsparciem zostało objętych ponad milion osób (z czego 72% to dzieci i młodzież w wieku do 18 lat), w zdecydowanej większości (91%) mieszkańców regionów, w których kluby mają siedziby. Kluby z 1. Bundesligi zrealizowały 224 projekty, a z 2. Bundesligi 152. Projekty dotyczyły następujących obszarów: integracja, walka z wykluczeniem społecznym, przełom w polityce energetycznej, świadomość ekologiczna i ochrona środowiska naturalnego, nowoczesne trendy żywieniowe.
3. Hamburska droga, czyli HSV zaangażowany społecznie
Hamburger SV (HSV) to stowarzyszenie sportowe istniejące od 1887 roku w Hamburgu. Od wielu lat ten wielosekcyjny klub sportowy był ważnym uczestnikiem życia miasta. W wyniku zmiany formy prawnej sekcja piłkarska została w 1991 roku przekształcona w spółkę prawa handlowego – HSV Sport AG (obecna nazwa to HSV Fussball AG).
W 2015 roku Hamburger SV ogłosił kodeks, który zawierał odniesienia do odgrywania aktywnej roli w społeczeństwie poprzez działalność Fundacji HSV i projekt „Der Hamburger Weg” („Hamburska droga”). Projekt obejmuje trzy dziedziny: edukację, kwestie społeczne i sport. W ramach tych tematów wdrożono 10 projektów. W obszarze edukacji oferta obejmuje kilka modułów tematycznych (zajęcia odbywają się w salach na stadionie) w zależności od grup wiekowych, np. godność ludzka, HSV w okresie narodowego socjalizmu, kompetencje medialne, tworzenie grup, znaczenie ekonomiczne klubu HSV. W sezonie 2015/2016 w projekcie brało udział 1 400 uczniów i 130 nauczycieli.
Marieke Patyna, referentka zarządu HSV Fussball AG, tak komentuje zaangażowanie klubu w obszarze CSR:
- Cele zaangażowania CSR: wynikały przede wszystkim z wizji klubu, która dotyczy przyjęcia aktywnej roli w społeczeństwie, w szczególności poprzez fundację HSV – „Hamburska droga”. Stanowiło to część samoświadomości HSV jako klubu, który jest społecznie zaangażowany w życie miasta. W centrum uwagi znajdują się dzieci i młodzież.
- Instrumenty CSR: fundacja HSV realizuje w każdym sezonie długofalowe projekty, ale także prowadzi okresowe działania i organizuje wydarzenia dla młodego pokolenia w trzech obszarach: edukacji, socjalnym i sportu.
- Kooperacja w ramach CSR: odbywa się przede wszystkim z władzami samorządowymi Hamburga, partnerami (Audi, Emirates, Floating Homes, HEK, NDR 2, QSC AG, Reyher) i patronami (przedstawicielami środowiska aktorskiego i sportowego).
- Raport CSR: w 2009 roku HSV jako pierwszy wśród klubów Bundesligi opublikował taki raport. Jego kolejne edycje ukazały się w 2011 i 2016 roku.
- Znaczenie w praktyce zrównoważonego rozwoju: dotyczy wychowania młodego pokolenia w akademii piłkarskiej HSV poprzez wspieranie jego rozwoju. Podobnie wyglądają kwestie dotyczące miasta Hamburga, gdzie wspierany jest rozwój młodych talentów i otwierane są szanse dla słabszych. HSV posiada odpowiednie zasoby, które pozwalają na poprawę sytuacji i taką szansę chce wykorzystać. Powstanie fundacji pozwoliło w sposób instytucjonalny zapewnić prowadzenie działalności na rzecz społecznej odpowiedzialności.
- Znaczenie kibiców i fanklubów w inicjatywach społecznych: są ważni zarówno dla HSV, jak i fundacji. Kupując bilet na mecz, fani mają możliwość ofiarować datek w wysokości 1 euro. Zebrane w ten sposób środki są przeznaczane na projekty społeczne. Natomiast od sezonu 2015/2016 fankluby mają możliwość zgłaszania projektów do wsparcia, które zostają następnie wybrane w drodze losowania.
Podsumowanie
Cele zaangażowania się w przedsięwzięcia z zakresu CSR wynikały z wizji klubów jako podmiotów aktywnie uczestniczących w życiu niemieckiego społeczeństwa. Niemieckie kluby piłkarskie podejmują działania społeczne głównie na terenie miasta lub regionu, w którym posiadają macierzyste siedziby. Przedsiębiorstwa sportowe, świadome zagrożeń wynikających z niedoskonałości mechanizmu rynkowego pragną mieć udział w poprawie jakości życia, ochronie środowiska naturalnego i promowaniu zachowań etycznych.